Những con số đáng báo động
Năm 2020, Cần Thơ có tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ đồng giới (gọi tắt MSM) cao nhất (22,7%); TP.HCM và Kiên Giang là 14,7%; An Giang 13,5%; Khánh Hòa 12%.
Ước tính tỷ lệ nhiễm HIV mới hằng năm trong nhóm MSM tăng gấp 4 lần trong 8 năm qua (từ 0,62% năm 2012 lên 2,5% năm 2020). Tỷ lệ nhiễm giang mai trong nhóm này cũng tăng nhanh từ 2,6% năm 2015 lên 9,3% năm 2017 và 12,5% năm 2020.
Kết quả phân tích số liệu giám sát trọng điểm về những chỉ số hành vi của nhóm MSM cho thấy: tỷ lệ đeo bao cao su trong lần “gần gũi” đồng giới gần nhất trong 5 năm qua chỉ khoảng 65%; tỷ lệ quan hệ tập thể tăng từ 8% năm 2015 lên 13,5% năm 2020; tỷ lệ đã từng sử dụng ma túy và tiêm chích ma túy năm 2020 lần lượt là 11,6% và 2,9%.
Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, PrEP phù hợp với mọi đối tượng chưa nhiễm HIV mà có nguy cơ lây lan cao
Phát tán qua đường làm chuyện vợ chồng không an toàn tiếp tục là đường lây chính trong lan truyền HIV và tỷ lệ này ngày càng tăng (từ 65,1% vào năm 2019 tăng lên 75,8 vào năm 2020, và bây giờ là 79,1%).
Mở rộng trị dự phòng
Để can thiệp giảm lây lan HIV trong nhóm MSM, các địa phương mở rộng chữa trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) và thuốc điều trị dự phòng sau phơi nhiễm HIV (PEP) trong vòng 72 giờ, đồng thời duy trì và mở rộng việc cấp thuốc điều trị kháng vi rút ARV từ 30 ngày lên tới 60 ngày hoặc 90 ngày. Hiện có tới 80% người sử dụng PrEP là MSM. MSM có thể chuyển đổi phác đồ từ sử dụng PrEP hằng ngày (tức uống thuốc luôn hằng ngày) sang quy trình sử dụng PrEP theo trường hợp (thời điểm có nguy cơ nhiễm HIV qua quan hệ).
Về các chỉ số tiếp cận chương trình dự phòng của nhóm MSM, tỷ lệ được xét nghiệm HIV tăng từ 60,1% năm 2015 lên 77,2% năm 2020; tỷ lệ có thẻ bảo hiểm y tế cũng tăng từ 67,4% năm 2017 lên 79,2% năm 2020; tỷ lệ nhận được bao cao su miễn phí và chất bôi trơn miễn phí trong 6 tháng cũng tăng từ 21% năm 2015 lên 42% năm 2020.
\n
Trong dịch Covid-19, những MSM sử dụng hoặc nghiện ma túy được cấp phát Methadone (trị thay thế chất ma túy) nhiều ngày thay vì bệnh nhân tới cơ sở y tế uống hằng ngày. Hình thức tự xét nghiệm HIV trong nhóm MSM được khuyến khích thông qua nhận test qua thư/chuyển phát nhanh trong bối cảnh đại dịch.
Cục Phòng, chống HIV/AIDS phối hợp với Tổ chức Y tế thế giới triển khai cung ứng sinh phẩm tự xét nghiệm HIV qua trang thông tin điện tử, hiện đang triển khai tại 4 tỉnh, thành phố: Cần Thơ, Hà Nội, Nghệ An và Bình Dương. Bước đầu ghi nhận kết quả khoảng 10% người nhận sinh phẩm có phản hồi kết quả “có phản ứng” và được kết nối với dịch vụ xét nghiệm khẳng định và điều trị ARV.
Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã thành lập nhóm đáp ứng nhanh trong cung cấp thuốc ARV chữa trị người nhiễm; trung tâm kiểm soát bệnh tật những tỉnh thành thực hiện tiêm vắc xin Covid-19 cho người nhiễm HIV; người nhiễm HIV không phải khai báo về tình trạng nhiễm HIV của mình trước thời điểm tiêm chủng…
Trên toàn quốc, số người nhiễm HIV đang còn sống được báo cáo là 212.769 trường hợp. Số người nhiễm HIV tử vong lũy tiến tính từ đầu dịch tới nay là 108.849 trường hợp.
Từ đầu năm 2021 tới nay, cả nước ghi nhận 10.925 trường hợp nhiễm mới HIV. Trong số người mới phát hiện nhiễm HIV có 84,8% là phái mạnh, độ tuổi hầu như từ 16 – 29 (46%) và 30 – 39 (29%), đường lây đa số là làm chuyện ấy không an toàn (79,1%) và qua những con đường máu (9,9%). Cũng từ đầu năm 2021 tới nay, ghi nhận 1.528 ca tử vong do AIDS.
Ước tính tới hết năm 2021, cả nước phát hiện khoảng 13.000 trường hợp HIV dương tính và 2.000 trường hợp tử vong.
(Nguồn: Cục Phòng, chống HIV/AIDS)
Ứng cử viên vắc xin HIV bắt đầu thử nghiệm tại Anh