Mặc dù có những điểm tương tự nhau về dấu hiệu bịnh lý giữa thủy đậu và đậu mùa khỉ, bao gồm những nước phát ban biến thành mụn nhọt nước, khô lại rồi bong vảy, nhưng trên thực tế, 2 căn bịnh lý này không phải do cùng một loại virus gây ra.
Hình ảnh virus đậu mùa khỉ. Ảnh: CNA
Phân biệt đậu mùa, đậu mùa khỉ, thủy đậu
Virus gây bịnh lý đậu mùa khỉ thuộc nhóm Orthopoxvirus, cùng nhóm với virus gây bịnh lý đậu mùa. Trong thời gian đó, bịnh lý thủy đậu lại do virus varicella zoster (VZV) gây ra.
Bác sỹ Shawn Vasoo (Trung tâm Truyền nhiễm Quốc gia Singapore) cho biết thời gian ủ bịnh lý của 2 loại virus là tương đương, có thể kéo dài tới 21 ngày. Tuy nhiên, 2 virus khác biệt nhau về phương thức hoạt động. Bịnh lý thủy đậu phần nhiều lây lan qua giọt bắn (virus trong không khí), trong thời gian bịnh lý đậu mùa khỉ lại thường lây lan qua tiếp xúc sắp gũi hoặc trực tiếp như làm chuyện đó.
“Với bịnh lý đậu mùa khỉ, trong đợt bùng phát quy mô to chưa từng thấy vào năm 2022, những nhà khoa học đang khảo sát xem liệu ngoài việc tiếp xúc sắp, thì dịch tiết cơ thể (ví dụ tinh dịch) có thể lan truyền virus hoặc không”, chuyên gia Vasoo nói.
Theo những chuyên gia, nốt phát ban của bịnh lý nhân phần nhiều tập trung trên mặt, bàn tay, bàn chân. Trong đợt bùng phát vừa qua, nhiều người cũng cho biết họ nổi ban tại cơ quan sinh dục.
Những nốt ban thường xuất hiện dưới dạng chấm đỏ, sau đó biến chuyển thành những vết phồng rộp căng bóng, chứa đầy mủ. Thời gian mủ khô lại, vết ban sẽ bong vảy trong khoảng Một tới 2 tuần.
Trong thời gian đó, những người bị thủy đậu ban đầu thường có triệu chứng sốt, mỏi mệt, đau họng. Vết ban thường xuất hiện trên thân và mặt trước thời gian lan ra toàn bộ cơ thể. Sau đó, vết ban biến chuyển thành mụn nhọt nước ngứa, chứa đầy dịch. Có thể mất khoảng Một tuần để những mụn nhọt nước đóng vảy.
“Mặc dù cả 2 bịnh lý đều có thể gây sốt và phát ban, nhưng người mắc đậu mùa khỉ thường bị sưng hạch bạch huyết. Dấu hiệu này thường không thấy tại bịnh lý thủy đậu”, chuyên gia Vasoo nói.
Ai có nguy cơ mắc đậu mùa khỉ?
Tương tự như nhiều bịnh lý truyền nhiễm khác biệt, những người cao tuổi hoặc trẻ em hoặc bị suy giảm miễn dịch có nguy cơ mắc bịnh lý cao hơn.
Ngoài ra, tỷ lệ mắc bịnh lý trong đợt bùng nhận ra nay dường như cao hơn tại đấng mày râu, đặc trưng là những người đàn ông có làm chuyện đó đồng giới. Những người này thường xuyên xét nghiệm và thăm khám sức khỏe, nên dễ nhận ra bịnh lý hơn.
Mặc dù bịnh lý đậu mùa khỉ có thể lây lan trong việc làm chuyện đó, nhưng nó không được coi là một bịnh lý lây lan qua quan hệ tình dục.
Theo những chuyên gia, đậu mùa khỉ không phải là một căn bịnh lý mới. Vì vậy đã có quy trình chẩn đoán và điều trị cụ thể, cũng như một vài kinh nghiệm trong việc trị trị.
Tuy nhiên, những chuyên gia vẫn khuyên tất cả người nên cảnh giác với những triệu chứng. Những người khỏe mạnh mắc đậu mùa khỉ sẽ mất từ 2 tới 3 tuần để hồi phục và phần to không nên điều trị chuyên môn. Trẻ em, phụ nữ mang bầu, những người bị suy giảm miễn dịch, tương tự như bịnh lý nhân ung thư hoặc người cấy ghép tạng, có thể bị biến chứng nặng nề hơn.
Tác dụng của vắc-xin
Vừa qua nhất, vào những năm 1970, thế giới vẫn phải đối phó với bịnh lý đậu mùa (có tỷ lệ tử vong cao). Tại nhiều quốc gia, việc tiêm phòng đậu mùa là nên vào thời điểm đó. Phải tới năm 1980, Tổ chức Y tế Thế giới mới tuyên bố loại trừ bịnh lý đậu mùa. Vài ba quốc gia sau đó chấm dứt việc nên chủng ngừa đậu mùa.
Điều này có nghĩa là những người trên 38 tuổi nhiều khả năng đã được chủng ngừa bịnh lý đậu mùa từ nhiều thập kỷ trước. “Có thể những người từng tiêm phòng bịnh lý đậu mùa sẽ được bảo vệ phần nào”, chuyên gia Vasoo nói, vì virus gây bịnh lý đậu mùa và đậu mùa khỉ thuộc cùng dòng Orthopoxvirus.
“Chúng tôi có dữ liệu cho thấy phản ứng miễn dịch từ việc tiêm phòng đậu mùa có thể kéo dài hàng thập kỷ. Tuy nhiên, điều này có thể hơi khác biệt nhau giữa tất cả người”, theo chuyên gia Vasoo.
Những chuyên gia khác biệt đồng ý rằng “khả năng miễn dịch suy giảm theo thời gian, vì vậy vẫn có thể mắc bịnh lý đậu mùa khỉ ngay cả thời gian đã tiêm phòng bịnh lý đậu mùa trước đó”.
Mặc dù hầu hết những trường hợp mắc đậu mùa khỉ đều được điều trị theo triệu chứng, nhưng bịnh lý nhân vẫn có thể sử dụng một chất kháng virus có tên tecovirimat được tiến triển để đối phó với bịnh lý đậu mùa.
Mỹ – nơi đã ghi nhận hơn 2.800 ca bịnh lý hiện đang sử dụng 2 loại vắc xin ngừa đậu mùa là Jynneos (do Bavarian Nordic tại Đan Mạch sản xuất) và ACAM 2000. Ngày 25/7, Bavarian Nordic cho biết Ủy ban châu Âu đã cấp phép cho vắc xin của công ty này được sử dụng tại châu Âu để chủng ngừa đậu mùa khỉ. Giá cổ phiếu của Bavarian đã tăng 122% trong 3 tháng qua, do nhu cầu về vắc xin đậu mùa khỉ tăng mạnh.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ngày 23/7 tuyên bố đợt bùng phát đậu mùa khỉ – hiện đã biến chứng tới hơn 16.000 người tại hơn 72 quốc gia – là tình trạng khẩn cấp toàn cầu về sức khỏe cùng đồng.
WHO trước kia từng tuyên bố tình trạng khẩn cấp với những cuộc khủng hoảng sức khỏe cùng đồng như đại dịch COVID-19, đợt bùng phát Ebola tại Tây Phi năm 2014, đợt bùng phát virus Zika tại Mỹ Latinh năm 2016…
Nguồn: https://tienphong.vn/benh-dau-mua-thời gian-co-giong-thuy-dau-khong-vac-xin-hieu-qua-den-dau-post14564…
Tới ngày 24/7, Việt Nam chưa ghi nhận trường hợp mắc bịnh lý đậu mùa khỉ. Tuy nhiên, nguy cơ bịnh lý xâm nhập là rất to.
Theo Minh Hạnh (Theo CNA, Reuters) (Tiền Phong)