Hành khách quốc tế nhập cảnh tại sân bay Tân Sơn Nhất, TP.HCM sáng 28-7 – Ảnh: QUANG ĐỊNH
Tuy vậy, những bác sỹ cho rằng việc áp dụng khai báo y tế đối với hành khách nhập cảnh là chưa thực sự cấp thiết, chưa kể nếu tiến hành không khéo có thể tác hại tới tâm lý du khách lúc TP.HCM và cả nước đang mở cửa phục hồi kinh tế sau đại dịch COVID-19.
“Nhanh gọn, không gây phiền hà”?
Trao đổi với Tuổi Trẻ về kiến nghị này, PGS.TS Tăng Chí Thượng – giám đốc Sở Y tế TP.HCM – cho rằng cả nước nói chung và TP.HCM nói riêng chưa ghi nhận ca mắc đậu mùa khỉ. Tuy không bùng phát dữ dội như dịch COVID-19 nhưng thực tế, việc nhận ra chủ thể nhiễm phải đậu mùa khỉ khá khó khăn (như nổi mụn nước – mủ kín trong cơ thể, tại bộ phận sinh dục…), vì vậy giám sát phát hiện sớm ca nghi/mắc bằng khai báo y tế ở cửa khẩu rất quan trọng, quan trọng.
“Nội dung khai báo y tế chỉ có 3 dòng nên rất gọn. Đây mới chỉ là kiến nghị, còn phải chờ ý kiến từ Bộ Y tế. Nhưng nếu được chấp thuận chúng tôi sẽ triển khai trên tinh thần hết sức nhanh gọn, tránh tình trạng ùn ứ như trước kia và quan trọng là không gây phiền hà cho du khách”, ông Thượng nói.
Trước đó, việc khai báo y tế khi nhập cảnh là yêu cầu cần phải suốt không lâu dài thời điểm dịch COVID-19 bùng phát với nhiều biến chủng hiểm nguy lây truyền khắp những nước. Và yêu cầu này được dỡ bỏ cách đây 3 tháng, sau thời điểm Bộ Y tế ký văn bản hỏa tốc áp dụng vào ngày 27-4-2022.
Trước đó, TP.HCM cũng là một trong các địa phương thứ nhất có văn bản kiến nghị Bộ Y tế tạm ngưng khai báo y tế đối với người nhập cảnh tại cửa khẩu quốc tế Tân Sơn Nhất.
Trong đợt dịch COVID-19, việc quản lý khai báo y tế hành khách nhập cảnh tại sân bay Nội Bài (Hà Nội) đã có nhiều bài học kinh nghiệm – Ảnh: NAM TRẦN
Văn bản kiến nghị Bộ Y tế tái lập khai báo y tế với hành khách nhập cảnh tại cửa khẩu lần này, do Phó chủ tịch UBND TP.HCM Dương Anh Đức ký, nêu căn cứ vào tuyên bố tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ngày 23-7.
“UBND TP.HCM nhận thấy trong giai đoạn thời nay, việc chủ động giám sát phát hiện sớm những trường hợp nghi ngờ mắc phải đậu mùa khỉ tại những cửa khẩu nhằm truy vết, thăm dò, quản lý ca bệnh, xử lý không để bệnh phát tán trong cộng đồng là nhiệm vụ cấp bách”, văn bản nêu.
Bằng hình thức này, các trường hợp người nhập cảnh khai báo có triệu chứng nghi ngờ hoặc có yếu tố dịch tễ sẽ được chuyển đến vị trí riêng để khám sàng lọc, bên cạnh đó khai thác yếu tố dịch tễ gồm những nội dung thông tin cá nhân và 3 thắc mắc về tình hình sức khỏe như có bị sốt không, có tiếp xúc với người nghi hoặc nhiễm đậu mùa khỉ và có bị nổi hạch, phát ban, nổi mụn nước – mủ trên cơ thể…
WHO cũng vừa khuyến cáo Việt Nam cần kích hoạt hoặc thiết lập cơ chế phối hợp đa ngành giữa Bộ Y tế và các ban ngành khác để tăng cường sẵn sàng ứng phó với bệnh đậu mùa khỉ và phòng tránh sự lây nhiễm bệnh từ người sang người. Mục tiêu là ngăn chặn sự phát tán âm thầm của virus trong cộng đồng.
Trọng tâm của những can thiệp này là khuyến lúćch người dân tự khai báo và tìm kiếm cơ sở y tế lúc có dấu hiệu bệnh; tạo điều kiện tiếp cận kịp thời với dịch vụ khám chữa bệnh ban đầu, ngoài ra bảo vệ quyền con người, quyền riêng tư của các cá nhân bị tác hại bởi bệnh đậu mùa khỉ.
Thầy thuốc nhận định “chưa cấp thiết”
Trao đổi với Tuổi Trẻ sau kiến nghị của TP.HCM, PGS.TS Trần Đắc Phu – nguyên cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) – cho rằng dù Việt Nam chưa ghi nhận ca bệnh đậu mùa khỉ nào, nhưng nguy cơ bệnh xâm nhập vào nước ta là có thể xảy ra. Do vậy, việc tăng cường giám sát, phát hiện ca bệnh ngay cửa khẩu phải được ưu tiên hàng đầu.
“Đặc biệt, cần sớm phát hiện nhanh chóng những ca thứ nhất, tránh hiện tượng ca bệnh đã xâm nhập và lây lan trong cộng đồng mà không biết”, ông Phu khuyến cáo.
Tuy thế, theo ông Phu, dù bệnh đậu mùa khỉ đã xảy ra tại hơn 70 quốc gia trên thế giới nhưng dịch vẫn đang xảy ra tại trên một vài nhóm đối tượng nhất định (quan hệ đồng tính, lưỡng tính), nên chưa quan trọng thực hiện khai báo y tế buộc phải đối với tất cả những người nhập cảnh đến từ vùng dịch. Việc áp dụng khai báo hàng loạt với số lượng người lớn sẽ gây tốn kém và có thể gây ách tắc quá trình nhập cảnh tại sân bay.
“Việc khai báo y tế chỉ nên áp dụng những người đi từ vùng dịch có triệu chứng nghi ngờ (có những vết loét trên cơ thể), người từng hoặc nghi ngờ tiếp xúc với ca bệnh… Người dân đã nghi ngờ mắc phải cần chủ động khai báo tại cơ quan y tế để có phương pháp cách ly, theo dõi hợp lý, tránh dịch lây lan”, ông Phu nói.
Rất đông hành khách làm thủ tục tại ga quốc tế sân bay Tân Sơn Nhất, TP.HCM sáng 28-7 – Ảnh: QUANG ĐỊNH
TS.BS Lê Quốc Hùng – trưởng khoa bệnh nhiệt đới (Trung tâm y tế Chợ Rẫy) – cũng cho rằng việc tái lập khai báo y tế đối với hành khách nhập cảnh tại cửa khẩu là “chưa nên”, bởi có thể tác hại tới tâm lý, cuộc sống của xã hội.
Theo ông, ngoài vấn đề chưa ghi nhận ca mắc trong nước, tốc độ lây truyền của bệnh này không phải như đại dịch COVID-19, do thế cần tùy vào tình hình dịch bệnh cụ thể để cân nhắc đưa ra biện pháp chặt chẽ.
“Chúng ta có hệ thống kiểm soát bệnh tật khá mạnh, do đó cần đưa ra cảnh báo lúc nào áp dụng phương pháp phòng dịch một cách phù hợp, tránh vội vã. Bởi kê khai, khai báo y tế có khi chỉ là một việc nhỏ nhưng khi áp dụng có thể gây xáo trộn tác động đến hoạt động chung của xã hội.
Cách tốt nhất là thúc đẩy từng tổ dân phố tuyên truyền cho người dân những khuyến cáo mức độ bệnh có thể lây truyền và cách phát hiện bệnh chủ động ngăn ngừa, cũng như tới cơ sở y tế thăm khám sớm”, bác sỹ Hùng phân tích.
Tương tự, BS Trương Hữu Khanh – phó chủ tịch thường trực Hội truyền nhiễm TP.HCM – cho rằng nhiều nước có ca bệnh cũng không nơi nào áp dụng việc khai báo y tế giám sát hành khách tại cửa khẩu. Và việc kiến nghị của TP.HCM là “chưa quan trọng phải áp dụng”, bởi công hiệu phòng dịch không cao, chưa kể sẽ gián tiếp tác động tới tiến triển du lịch vừa mở cửa.
“Triệu chứng triệu chứng của đậu mùa khỉ đa dạng nên dù có khai báo y tế cũng không “sàng” được bao nhiêu cả, chưa kể việc này có thể làm phiền khách. Đồng thời nếu có ca bệnh lọt vào cộng đồng cũng chưa thể lây liền một cách ồ ạt như dịch COVID-19 và việc phát hiện ca mới để giám sát ở những bệnh viện, trung tâm y tế là điều không khó”, BS Khanh nói.
Cho rằng việc chủ động những phương án ứng phó đối với bệnh đậu mùa khỉ là cấp thiết, song thầy thuốc kinh tế Đinh Thế Hiển đề nghị cần cân nhắc, hết sức thận trọng. “Đứng ở góc độ kinh tế, chúng ta đang thu hút khách du lịch để phục hồi kinh tế. Việc khai báo y tế với khách nhập cảnh có thể tác hại đến việc thu hút du khách tới TP.
Không những thế, việc thực hiện hoặc không thực hiện khai bao y tế cũng chỉ mang tính tương đối, chưa hẳn là chính sách mà chúng ta bắt buộc làm bởi những thông tin về phát tán tới nay vẫn chưa rõ ràng. Vì vậy, thay vì tổ chức khai báo y tế một cách máy móc mang tính hành chính, TP nên chủ động những phương án để theo dõi, chữa trị nếu có dịch bệnh trong TP”, ông nói.
Vì đâu lại giám sát 21 ngày?
Trong kiến nghị của TP.HCM gửi Bộ Y tế có mục khai báo đối với hành khách tiếp xúc với người nghi/mắc phải đậu mùa khỉ trong vòng 21 ngày. Lý giải điều này, các thầy thuốc dịch tễ cho rằng số ngày giám sát được dựa vào thời gian ủ bệnh của đậu mùa khỉ là từ 5 – 21 ngày.
Đây được xem là khoảng thời gian “lý tưởng” để bệnh có thể lan truyền (trên người) thông qua việc tiếp xúc trực tiếp gần, vết thương, dịch cơ thể, giọt bắn lớn của đường hô hấp và qua những vật dụng, đồ sử dụng bị nhiễm nguồn bệnh.
Thời gian 21 ngày này cũng được WHO làm tiêu chí sắp xếp mức độ bệnh đậu mùa khỉ tại 4 nhóm quốc gia ngày nay. Trong đó, các quốc gia được liệt vào nhóm 1, tức chưa ghi nhận ca bệnh đậu mùa khỉ hoặc không ghi nhận ca bệnh trong vòng 21 ngày. Và Việt Nam đang là quốc gia nằm trong nhóm này.
Bộ Y tế: cần phải tính tới khả năng tiến hành
Những trung tâm thương mại ở TP.HCM đã đèn đỏ nghiệm ứng phó với dịch bệnh – Ảnh: D.PHAN
Trao đổi với Tuổi Trẻ sau kiến nghị của UBND TP.HCM về việc xin áp dụng khai báo y tế đối với khách nhập cảnh tại cửa khẩu, đại diện Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) cho rằng kiến nghị này là “chặt chẽ” sẽ đảm bảo yếu tố chuyên môn, nhưng khuyến cáo TP.HCM cần thiết tính đến khả năng thực thi.
Theo vị này, số lượng chuyến bay ra vào hằng ngày rất lớn, sân bay đang kẹt, nếu tập trung nhân lực tại cửa khẩu lo kiểm dịch, trong nội địa sẽ rất khó kiểm soát do thiếu nhân lực. Đồng thời, đậu mùa khỉ có thời gian ủ bệnh dài tới 21 ngày, đường lây lan qua nhóm quan hệ tình dục đồng giới chiếm tỉ lệ lớn, nếu kiểm dịch thì khách sẽ không khai báo tiền sử này.
“Cách đây 3 tháng, vì kẹt khâu nhập cảnh tại cửa khẩu nên bãi bỏ kiểm dịch y tế tại sân bay Tân Sơn Nhất, số lượng chuyến bay hiện nhiều hơn thời điểm đó rất nhiều, tôi cho rằng kiến nghị này khó khả thi nếu áp dụng, dù quyền quyết định là của TP.HCM”, vị này nói.
Một nguồn tin khác của Tuổi Trẻ cũng cho hay có một vài vấn đề mà Bộ Y tế sẽ phải thảo luận và sẽ có ý kiến chính thức sau kiến nghị của UBND TP.HCM. “Lúc chỉ ra kiến nghị giải pháp kiểm soát dịch, cần thiết tính tới hiệu quả và khả năng tiến hành, tránh tình trạng áp dụng khai báo y tế không mang đến nhiều hiệu quả nhưng lại gây ách tắc, quá tải hậu quả đến an ninh, an toàn sân bay”, nguồn tin này nói. (LAN ANH – HOÀNG LỘC)
WHO: Việt Nam phải sẵn sàng ứng phó
Một điểm tiêm chủng đậu mùa khỉ tại Pháp – Ảnh: Reuters
Ngày 28-7, Úc tuyên bố đậu mùa khỉ là bệnh truyền nhiễm nguy hại cấp quốc gia lúc đã có 44 ca bệnh, mở đường cho sự phối hợp ứng phó bệnh tại quy mô liên bang kèm với chính quyền và giới chức bang thời điểm có dịch bùng phát tại địa phương.
Trong lúc đó, Trung tâm Phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh Mỹ (CDC) thông báo sẽ công bố đậu mùa khỉ là tình trạng đáng lưu ý toàn quốc kể từ ngày 1-8 sau thời điểm ghi nhận hơn 3.500 ca bệnh. Động thái này cho phép CDC cập nhật tiêu chí báo cáo dữ liệu ca bệnh của tiểu bang cho cơ quan này trong 24 giờ, và cho phép CDC giám sát và ứng phó với đậu mùa khỉ ngay cả lúc những ca bệnh giảm đi.
Trước đó, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã công bố các khuyến nghị tạm thời liên quan tới đợt bùng dịch thời nay, áp dụng cho 4 nhóm quốc gia thành viên khác nhau, dựa trên tình hình dịch tễ học, kiểu truyền nhiễm và năng lực.
Theo đó, nhóm 1 (có Việt Nam) là những nước không có tiền sử mắc đậu mùa khỉ tại người hoặc không phát hiện ca bệnh trong 21 ngày. Nhóm này cần có cơ chế phối hợp đa ngành với ngành y tế để sẵn sàng ứng phó với bệnh và ngăn sự truyền nhiễm từ người sang người, tăng cường giám sát dịch tễ học, khả năng tiếp cận các xét nghiệm chuẩn xác, giá rẻ.
Nhóm 2 là các nước vừa qua có ca bệnh nhập cảnh hoặc ca bệnh tại địa phương. Vì vậy, cần hành động để ngăn sự lây truyền từ người sang người, gồm lập giao thức liên quan tới những biện pháp phòng tránh và kiểm soát lây truyền; phát hiện ca bệnh, hỗ trợ cách ly, chữa trị, truy vết; chủng ngừa cho người có nguy cơ cao. Với những cá nhân có triệu chứng hoặc dương tính cần tránh đi du lịch cho tới thời điểm được xác định là không còn gây nguy cơ cho sức khỏe cộng đồng.
Nhóm 1 và 2 cần đào tạo nhân viên y tế, tăng cường nhận thức về sự phát tán virus, các triệu chứng và dấu hiệu bệnh, báo cáo ca nghi bệnh/bệnh cho WHO… Nhóm 3 là các nước có hoặc nghi có các ca đậu mùa khỉ ở động vật, cần giám sát sự lây truyền đậu mùa khỉ giữa các loài vật, cảnh giác nguy cơ lây sang người và báo cáo tình hình cho WHO.
Nhóm 4 là những nước có năng lực sản xuất vật tư y tế để ứng phó đậu mùa khỉ, cần tăng cường sản xuất và phối hợp với WHO để đảm bảo vắc xin, bộ xét nghiệm, thuốc men và các nguồn cung y tế quan trọng khác có sẵn với giá rẻ cho những quốc gia cần trợ giúp nhất.
Theo WHO, đến nay đã có hơn 18.000 ca bệnh được báo cáo tại 78 nước, hầu hết tại châu Âu. Theo Reuters, 98% ca bệnh bên ngoài châu Phi, nơi đậu mùa khỉ là bệnh đặc hữu, là nam giới có quan hệ với người cùng giới. (ANH THƯ)